Bitcoin: luchtkasteel of digitaal goud?

VFB-lid Tone De Coninck duikt in Bitcoin. “Is het een luchtkasteel of toch het digitale goud waar sommigen het voor laten doorgaan? Een ding is intussen wel duidelijk, Bitcoin is niet langer te negeren.”

Op 22 mei 2010 betaalde een programmeur uit Florida 10.000 bitcoins om twee pizza’s aan huis te laten leveren. Dit was de eerste transactie waarmee waarde werd gegeven aan een bitcoin. Nog geen decennium later, in december 2020, kondigde de 150 jaar oude verzekeringsmaatschappij Massachusetts Mutual aan dat het 100 miljoen dollar in Bitcoin had geïnvesteerd. Assetmanager Ruffer en zakenbank Guggenheim investeerden beiden meer dan 500 miljoen dollar in de cryptomunt. Het meest spraakmakende voorbeeld is evenwel het op de Nasdaq genoteerde Microstrategy. Microstrategy zette niet enkel zijn 450 miljoen dollar tellende cashreserve om in bitcoins, maar gaf eveneens voor 650 miljoen dollar aan converteerbare obligaties uit om meer bitcoins aan te kopen. 2020 zal bijgevolg bekend staan als het jaar waarin de institutionele adoptie van Bitcoin werkelijkheid werd.

Het voorgaande illustreert hoe Bitcoin in zijn korte levensloop is geëvolueerd van een obscuur project onder anarchisten, cryptografen en techneuten naar een schuiloord tegen het monetaire beleid van de centrale banken en een hefboom van bedrijven en investeerders in een zoektocht naar rendement. In tussentijd was Bitcoin een middel om ongure zaken aan te kopen op het dark web (de donkere kant van het internet) en een zeepbel die begin 2018 enkel zijn gelijke vond in de tulpenmanie van de 17^e eeuw en de dotcom-bubbel van de jaren 2000.

Een ding is intussen wel duidelijk, Bitcoin is niet langer te negeren.

Is het een luchtkasteel dat voor de tweede maal wordt opgeblazen of is het toch het digitale goud waar sommigen het voor laten doorgaan? En verdient het een plaats in jouw portefeuille? Dit artikel wil de lezer op weg helpen om Bitcoin te ontdekken en er een mening over te vormen.

1. Wat is Bitcoin en hoe werkt het?

Bitcoin is zowel een technologie, een digitaal betaalmiddel als een decentraal betalingsnetwerk. Bitcoin als technologie of betalingsnetwerk wordt in principe met een hoofdletter geschreven. Wanneer er wordt verwezen naar de valuta, wordt bitcoin meestal met een kleine letter geschreven.

Bitcointransacties maken gebruik van blockchaintechnologie en een decentraal netwerk van computers, die de nieuwe blocks goedkeuren (=nodes). Miners zijn een specifieke soort van nodes die in een wedstrijd zitten om transacties samen te voegen in een block en deze aan de Bitcoin blockchain toe te voegen. Zij kunnen hierbij het aantal nieuwe bitcoins in circulatie brengen dat zit ingebakken in de code van de Bitcoin software. Vandaag worden er ongeveer elke 10 minuten 6,25 nieuwe bitcoins gecreëerd op het moment dat een nieuw ‘block’ met transacties door de winnende miner aan de Bitcoin blockchain wordt toegevoegd. De miners ontvangen niet enkel de nieuwe bitcoins maar ook de transactievergoedingen als beloning voor hun rekenkracht.

Bitcoin wordt hoofdzakelijk gekenmerkt door de volgende eigenschappen:

• Decentraal: Bitcoin is niet verbonden aan een bedrijf of land en wordt niet bestuurd door een centraal orgaan. Niemand kan dus een bitcointransactie terugdraaien of tegenhouden, waardoor het censuurbestendig is.
• Open en openbaar: Iedereen kan deelnemen aan Bitcoin. Niemand hoeft toestemming te krijgen om het netwerk te gebruiken of kan ervan worden uitgesloten. Iedereen kan bovendien steeds alle transacties raadplegen die ooit op het Bitcoin netwerk zijn gebeurd.
• Makkelijk (en quasi-oneindig) deelbaar: één bitcoin bestaat uit honderd miljoen satoshi’s (genoemd naar de illustere bedenker van Bitcoin). De waarde van 1 satoshi is op dit moment ongeveer 0.0004 EUR.

Voorstanders betogen dat Bitcoin met ons geldsysteem zal doen wat het internet gedaan heeft met de toegang tot informatie, namelijk geld voor iedereen beschikbaar maken voor een fractie van de huidige kosten en op een decentrale wijze.

Deze voorstanders moeten het evenwel opnemen tegen enkele traditionele zwaargewichten. Warren Buffett, ‘s wereld’s meest vermaarde belegger zei in een interview met Fox Business dat Bitcoin waarschijnlijk “rat poison squared” is.

2. Waarom stijgt Bitcoin in waarde?

In de volgende paragrafen wordt ingegaan op de voornaamste redenen die aan de basis liggen van de recente stijging van de bitcoin-koers.

Regulering zorgt voor legitimering: regelgevers besloten om Bitcoin niet te verbieden maar te reguleren. Door de instap van steeds meer grote institutionele investeerders wordt de kans dat Bitcoin ooit nog wordt verboden, steeds kleiner. Amerikaanse banken mogen sinds de zomer van 2020 bitcoins bewaren voor hun klanten. Omgekeerd hebben bepaalde crypto-handelsplatformen in tussentijd een banklicentie verkregen waaronder Kraken in Amerika en LCX in Liechtenstein. Ook de Europese Commissie is van plan om cyptoactiva te reguleren en heeft een ontwerpverordening gepubliceerd.

Digitale schaarste: de code van Bitcoin voorziet een maximum van 21 miljoen bitcoins en bepaalt hoeveel bitcoins er gemiddeld per 10 minuten in circulatie kunnen worden gebracht. Er is geen (centrale) partij die kan beslissen om meer bitcoins uit te geven. De inflatie van het aantal bitcoins is dus gekend en bedraagt op dit moment ongeveer 1.8% per jaar. Deze schaarste maakt Bitcoin aantrekkelijk voor investeerders en geeft aanleiding om Bitcoin als digitaal goud te bestempelen.

De huidige macro-economische omstandigheden: nationale regeringen wereldwijd hebben op de bankencrisis van 2008 en de daaropvolgende kredietcrisis geantwoord door schulden aan te gaan. Centrale bankiers houden de rente laag om deze schulden betaalbaar te houden en drukken intussen geld bij om ze te financieren. Op het moment dat de Covid-19-crisis opdook, was het monetaire beleid nog niet genormaliseerd en werden deze monetaire maatregelen opgevoerd tot ongekende hoogtes. Dit beleid leidt evenwel tot bijkomende onzekerheid en een verminderd vertrouwen in het huidige (fiat) geldsysteem. Dit is uiteraard problematisch voor een geldsysteem dat sinds de loskoppeling van de goudstandaard in het jaar 1971 louter op vertrouwen gebaseerd is. Daarnaast worden steeds meer professionele investeerders en vermogenden geconfronteerd met een negatieve rente. Zij gaan bijgevolg op zoek naar alternatieven, waarvan Bitcoin er één is.

Netwerkeffect: het netwerkeffect speelt wanneer een product of dienst meer waarde gaat leveren voor haar gebruikers naarmate er meer mensen gebruik van maken. Bitcoin is één van de typevoorbeelden waarin het netwerkeffect een belangrijke rol speelt, net zoals sociale media. Naarmate meer mensen Bitcoin bezitten en gebruiken, wordt het voor bedrijven interessanter om Bitcoin-gerelateerde diensten te bouwen en om Bitcoin als betaalmiddel te accepteren. Dit zorgt voor de instroom van nieuwe gebruikers, waarna er opnieuw innovatie plaatsvindt. Bitcoin bevindt zich in deze opwaartse spiraal.

Relatief beperkte marktwaarde: Op dit moment bedraagt de marktwaarde van Bitcoin minder dan 1.000 miljard dollar. Dit maakt Bitcoin een kleine speler in vergelijking met bijvoorbeeld goud, dat een marktkapitalisatie van ongeveer 10.000 miljard dollar heeft. Indien Bitcoin ooit de marktwaarde van goud zou bereiken, zal één bitcoin op dat moment ongeveer 500.000 dollar waard zijn. Dit toont aan dat er nog (veel) groeipotentieel is. Niettemin gaat het beperkte track record van Bitcoin in het niets tegen dat van zijn fysieke tegenhanger.

De beperkte marktwaarde was voor bepaalde grote partijen een obstakel om eerder in Bitcoin te stappen. Door de gestegen marktkapitalisatie kunnen steeds grotere partijen de sprong wagen.

Nieuwe ontwikkelingen: Hoewel de aandacht voor Bitcoin na het leeglopen van de zeepbel begin 2018 sterk verminderde, hebben de ontwikkelaars van de Bitcoin software intussen niet stil gezeten. De periode in de schaduw heeft de ontwikkelaars de kans gegeven om aan nieuwe technologieën te bouwen en veranderingen aan te brengen aan de Bitcoin software: één ervan is de verdere ontwikkeling van het lightning netwerk, een tweede laag bovenop Bitcoin, die transacties quasi onmiddellijk en (bijna) kosteloos maakt.

Daarnaast hebben bedrijven zoals handelsplatformen hun diensten verbeterd en uitgebreid om meer en grotere klanten te kunnen bijstaan. Steeds meer gevestigde financiële bedrijven beginnen intussen met het aanbieden van cryptogerelateerde diensten, waaronder PayPal (voorlopig enkel in Amerika).

3. Kritieken en risico’s

In de volgende paragrafen worden verschillende argumenten tegen het licht gehouden die vaak tegen Bitcoin worden gebruikt.

De bedenker is onbekend

Bitcoin werd bedacht en ontworpen door een onbekende persoon of groep, onder het pseudoniem Satoshi Nakamoto. In april 2011 heeft Satoshi Nakamoto een laatste teken van leven gegeven door in een e-mail te schrijven dat hij zijn aandacht op iets anders ging richten. Doordat Bitcoin opensource is, hoeft dit evenwel geen enkel probleem te zijn. Iedereen kan namelijk zelf bekijken hoe het Bitcoin protocol werkt. Sinds de verdwijning van Satoshi Nakamoto is Bitcoin in handen van de Bitcoin gemeenschap.

Bitcoin staat nog in zijn kinderschoenen

Hoewel Bitcoin door zijn oprichter(s) bedoeld was als mondiaal en decentraal betalingsnetwerk, lijkt het Bitcoin netwerk op dit moment niet klaar om deze functie te vervullen. Op de bitcoin blockchain kunnen maximaal een 7-tal transacties per seconde plaatsvinden. Visa kan daarentegen 1700 transacties per seconde verwerken. Er zijn al technologische oplossingen (zoals het lightning netwerk) om betalingen vlotter te laten verlopen, maar het gebruik hiervan is momenteel nog te ingewikkeld voor de doorsnee gebruiker.

De grens van 21 miljoen bitcoins is niet absoluut

Aangezien Bitcoin een opensource protocol is, kan de grens van 21 miljoen bitcoins (theoretisch gezien) worden verhoogd. Het is evenwel ondenkbaar dat dit in de praktijk zou gebeuren omdat dit ingaat tegen de belangen van alle betrokkenen. Het is pas wanneer er consensus wordt bereikt tussen de verschillende belanghebbenden dat een dergelijke verhoging mogelijk zal zijn.

Bitcoin kan worden gehackt

Hoewel niet geheel kan worden uitgesloten dat Bitcoin ooit wordt gehacked, is dit in de voorbije 12 jaar niet gebeurd. De kans dat dit gebeurt, is bijgevolg minimaal en wordt met de dag kleiner. Maar hoe veilig Bitcoin ook moge zijn, de tussenpersonen zijn dit niet. Tot op vandaag worden er handelsplatformen gehacked en worden de bitcoins vanop deze handelsplatformen gestolen.

Bitcoin kan worden vervangen door een andere, beter munt

In het verleden hebben bepaalde munten zich afgesplitst van Bitcoin, welke andere kenmerken hebben of bepaalde problemen oplossen. De afsplitsingen van Bitcoin, zoals bijvoorbeeld Bitcoin Cash, blijken in de praktijk weinig succesvol te zijn. Ethereum is de enige andere cryptovaluta die op dit moment in de gratie lijkt te vallen van institutionele investeerders.

Volatiliteit

De volatiliteit van de bitcoinprijs blijft hoog, maar vlakt geleidelijk af. Nu er steeds meer institutionele partijen instappen, is de verwachting dat de markt volwassener zal worden en de volatiliteit verder zal afnemen.

Het legislatief risico blijft aanwezig

Landen of hun toezichthouders kunnen het bezit van Bitcoin nog steeds bemoeilijken of bestraffen, zodat dagelijks gebruik onmogelijk wordt of de toegangsdrempel te hoog komt te liggen.

Doordat steeds meer landen ervoor hebben gekozen om Bitcoin te reguleren en niet te verbieden, wordt dit risico steeds kleiner. Daarnaast is Bitcoin grenzeloos, waardoor het gebruik zich na een verbod naar andere landen zou verplaatsen. Doordat het permissieloos en decentraal is, is het afdwingen van een verbod bovendien geen gemakkelijke opgave.

Elektriciteitsverbruik

Onderzoekers schatten dat het energieverbruik van het Bitcoin netwerk gelijk is aan dat van een middelgroot land zoals België. Door de hevige concurrentie tussen de verschillende mining-bedrijven, kunnen deze enkel competitief blijven als zij de elektriciteitskosten zo laag mogelijk houden. In de praktijk betekent dit dat zij meestal groene stroom gebruiken voor hun mining-activiteiten.

Bitcoin heeft geen waarde aangezien het niets fysiek vertegenwoordigt

Voor velen is het moeilijk om te begrijpen waarom iets ‘dat niet bestaat’ waarde zou kunnen hebben. De waarde van Bitcoin is niet te bepalen op basis van de traditionele maatstaven: er zijn geen winsten, geen kosten en geen achterliggende activa. Daardoor beweren sommigen dat Bitcoin geen intrinsieke waarde heeft.

Er kan nochtans een intrinsieke waarde aan Bitcoin worden toegekend omdat het toelaat om op elk moment en bijna onmiddellijk valuta naar de andere kant van de wereld te verzenden en dit tegen een beperkte kost en zonder dat de transactie kan worden gestopt door een financiële dienstverlener of overheid. Men moet dus alleszins aanvaarden dat de waarde van Bitcoin niet 0 is.

De fundamentele waarde van Bitcoin zit evenwel in de (digitale) schaarste. Daarvoor moet men uiteraard wel begrijpen en aanvaarden dat een zeldzaam digitaal voorwerp waarde kan hebben. Vergelijk het met een populaire online computerspel, waarin een zeldzaam zwaard waarde kan hebben, net zoals een zeldzame Pokémon-kaart in een fysiek spel waarde kan hebben. Jongeren zien dit vaak sneller in dan ouderen, omdat hun leven meer gedigitaliseerd is.

Digitale zaken zoals een Word-document of een MP3-bestand kunnen in principe tot in het oneindige worden gekopieerd. Bij Bitcoin is dit niet het geval. Een bitcoin kan niet worden gekopieerd. Het is dan ook niet onlogisch dat iets digitaal, schaars, betrouwbaar en bruikbaar zoals Bitcoin waarde krijgt.

De waarde zit hem daarnaast ook in het ecosysteem met de vele aanhangers en de bedrijven actief in de Bitcoin-industrie.

Net zoals bij fiat geld, is de waarde van Bitcoin afhankelijk van vertrouwen. Euro’s krijgen maar waarde omdat je erop vertrouwt dat iemand anders iets in de plaats zal willen geven voor het bedrukte stuk papier of de cijfers op jouw bankrekening. De waarde van ons geld is afhankelijk van het vertrouwen in de uitgever van het geld en de belofte (of het geloof) dat dit geld gebruikt kan worden om aankopen te doen of belastingen te betalen. Op dit moment lijken sommige partijen meer vertrouwen te hebben in de Bitcoin-code dan in het geld dat door overheden wordt uitgegeven. Je kan er namelijk op vertrouwen dat Bitcoin niet zal devalueren en jouw bitcoins niet zullen verwateren.

4. Slot: zal de bitcoinprijs blijven stijgen?

Dit is uiteraard de vraag van 1 miljoen. Letterlijk voor Plan B, een Nederlandse econometrist en belegger die het stock-to-flow-model ontwierp. Het stock-to-flow-model is een model waarin de digitale schaarste van Bitcoin wordt omgezet in een prijsvoorspelling. Het model is gebaseerd op de eerdere prijsevolutie van Bitcoin en andere schaarse goederen zoals goud en zilver. Volgens dit model zal de bitcoinprijs in de fase 2024-2028 1 miljoen dollar bereiken.

Of het ooit zover komt, kan onmogelijk worden voorspeld. Elke belegger weet namelijk dat rendementen uit het verleden geen garantie voor de toekomst zijn. Het model voorziet voor de huidige periode 2020-2024 alvast dat een prijs van 100.000 dollar voor 1 bitcoin wordt gehaald. Een prijs die door de recente stijging niet eens meer zo veraf lijkt.

Nochtans kan niet worden uitgesloten dat één van de bovenvermelde risico’s zich alsnog zou manifesteren en de waarde van Bitcoin hierdoor sterk zou verminderen of deze zelfs tot 0 herleiden. Velen zien Bitcoin bijgevolg als een asymmetrische gok. Dit betekent dat een klein deel van de portefeuille wordt toegewezen aan een risicovol activa, met mogelijks een bovengemiddelde opbrengst tot gevolg.

Er zijn namelijk nog enkele zaken die tot een verdere prijsstijging kunnen leiden:

Hoewel de huidige prijsstijging voornamelijk verklaard wordt door de intrede van professionele investeerders, begint de particuliere interesse opnieuw toe te nemen. Dit blijkt onder meer uit de zoekresultaten voor ‘Bitcoin’ op Google. Deze particuliere interesse is evenwel nog niet op het niveau van begin 2018 en een grotere particuliere interesse kan de prijs verder opdrijven.

De digitalisering van de maatschappij zet zich bovendien in een strak tempo door en begint ons geldsysteem te bereiken. Zo zetten verschillende centrale banken stappen naar een eigen digitale munt.

Voor sommige (grote) investeerders is Bitcoin op dit moment nog te klein om zich eraan te wagen. Het bereiken van een marktkapitalisatie van 1.000 miljard dollar kan hierin een kentering veroorzaken.

Dat beursgangen hip zijn is een understatement. Intussen ontvouwen ook de eerste crypo-gerelateerde bedrijven hun beursplannen. Coinbase, momenteel de grootste Amerikaanse handelsbeurs voor cryptovaluta, werd in 2012 opgericht door een voormalige Airbnb-werknemer en een voormalige Goldman Sachs-werknemer. De onderneming heeft aangekondigd om in 2021 naar de beurs te trekken.

Daarnaast lijkt er nog geen einde in zicht voor de huidige macro-economische situatie, gekenmerkt door onzekerheid en lage interesten. Deze omstandigheden zorgen er voor dat schaarse goederen kunnen floreren.

Bitcoin kadert in een grote (r)evolutie. Het valt onmogelijk in te schatten waar het binnen 10 jaar zal staan. Net daarom kan het nuttig zijn om je er vandaag nog (verder) in te verdiepen.

Waar kan de Bitcoin ontdekkingstocht starten?

• Sathoshi Nakamoto, Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System (dit is de Bitcoin white paper, gratis te raadplegen op bitcoin.org)
• Saifedean Ammous, The Bitcoin Standard (recent voor het eerst vertaald naar het Nederlands)
• lekkercryptisch.nl, een website met kwalitatieve (nieuws)artikelen over Bitcoin en andere cryptovaluta