De illusie van kennis
De illusie van kennis
Meer informatie is iets anders dan meer kennis.
Soms is het tijd om eens kritisch naar uzelf als belegger te kijken. Dat geldt niet alleen voor particuliere beleggers, maar ook voor professionele beleggers zoals fondsbeheerders. James Montier, de kleurrijke en uitgesproken beleggingsstrateeg, asset allocatie expert, auteur van vele beleggingsboeken en momenteel werkzaam bij GMO, heeft dit met zijn team in 2005 gedaan toen hij nog in dienst was bij Dresdner Kleinwort. In hun onderzoek naar het gedrag van beleggers en fondsbeheerders in het bijzonder, kwamen zij tot een aantal interessante conclusies. In het onderzoeksverslag getiteld “The seven sins of fund management” houden zij beleggers een spiegel voor die confronterend is en aanzet tot kritisch nadenken over het eigen handelen als belegger. Een van de onderwerpen die aan bod komt is de illusie van kennis, waarbij blijkt dat meer niet per se beter is.
Montier stelt dat in het algemeen meer informatie beter is dan minder informatie en dat de algemene perceptie is dat meer informatie leidt tot betere beleggingsbeslissingen. Als beleggers meer informatie krijgen van een bedrijf (jaarrapporten, bedrijfspresentaties etc.) dan zijn ze in staat om een beter oordeel te geven over de waarde van dit bedrijf en dus de koopwaardigheid van een aandeel. Maar informatie is niet hetzelfde als kennis en meer informatie is iets anders dan betere informatie, laat staan dat dit leidt tot betere beleggingsbeslissingen.
Deze kwestie beschrijft de illusie van kennis, die voortkomt uit de efficiënte markttheorie. Deze theorie stelt dat de markt per definitie efficiënt is en dat nieuwe informatie direct wordt verwerkt in de koersen. In een ideale wereld waarin alle beleggers toegang hebben tot alle informatie en deze op dezelfde wijze interpreteren en hier ook rationeel naar handelen, zou het niet mogelijk zijn om outperformance te realiseren. Dit verandert wanneer deze veronderstelling wordt losgelaten. Dit betekent dat beleggers op basis van unieke informatie of een betere interpretatie van (algemene) informatie outperformance kunnen realiseren.
Het beter interpreteren van informatie kan beleggers een voorsprong geven, maar hier ligt de valkuil van overmoedigheid op de loer. Veel beleggers en beleggingsteams zijn opzoek naar unieke informatie. Om dit te bereiken nemen ze heel veel informatie tot zich. Ze lezen, bestuderen en onderzoeken alles wat met een bedrijf te maken heeft in de jacht op dat ene stukje informatie dat kan leiden tot outperformance. De vraag is alleen of meer informatie ook daadwerkelijk leidt tot betere informatie.
Uit diverse psychologische studies is gebleken dat het menselijk brein maar een beperkte hoeveelheid informatie kan verwerken en dat de kwaliteit van de analyses en voorspellingen niet toeneemt bij het verkrijgen van meer informatie. Beleggers zijn hierop geen uitzondering. Uit onderzoek van Davis, Lohse en Kottermann onder MBA studenten blijkt dat met het toenemen van informatie het vertrouwen toeneemt in de eigen analysevaardigheden en het vermogen om goede voorspellingen te doen. De nauwkeurigheid van de analyses en voorspellingen neemt daarentegen af.
In het onderzoek werd studenten gevraagd om bedrijfswinsten te voorspellen voor 15 bedrijven, waarbij de studenten verschillende hoeveelheden informatie (relevant en irrelevant) tot hun beschikking hadden. Het resultaat was dat des te minder informatie de studenten hadden, des te beter de voorspellingen waren. Het zelfvertrouwen nam echter wel toe naarmate de informatiestroom uitgebreider werd. Prestaties en zelfvertrouwen zijn dus negatief aan elkaar gecorreleerd en dit voorbeeld is typerend voor de illusie van kennis.
Een ander gevaar van de illusie van kennis is dat het risico bestaat dat beleggers een bepaalde vooringenomenheid hebben wanneer ze hun onderzoek starten, of dat ze zich tijdens hun onderzoek een te sterke mening vormen. De kans is dan aanwezig dat men op zoek gaat naar informatie die de ingenomen stelling bevestigt en dat men informatie die haaks staat op de gevormde mening negeert. Deze bevestigingsdrang maakt beleggers blind voor informatie die hun visie niet ondersteund en die niet strookt met hun perspectief. Door het stelselmatig negeren van conflicterende informatie staat een belegger het niet toe dat nieuwe informatie zijn mening ter discussie stelt. In vakjargon noemt men dit de ‘confirmation bias’. Dan kan een belegger nog zoveel informatie vergaren, veel wijzer zal hij er niet van worden.
Informatie is dus niet hetzelfde als kennis en meer informatie leidt niet per definitie tot betere informatie of kennis. Het gaat dus niet om de hoeveelheid informatie die je als belegger tot je beschikking hebt, maar het gaat erom wat je er mee doet.
Jeffrey Schumacher, CFA
