Fake news en financiële geletterdheid

Eén van de belangrijkste doelstellingen van VFB is financiële geletterdheid in de brede zin. Dat is veel meer dan geloven dat aandelen de beste belegging zijn en dat je vanaf je 25ste met 300 euro per maand en een (gedroomd) rendement van 8 procent per jaar aan 1 miljoen euro kan komen op je pensioenleeftijd.

Financiële geletterdheid gaat ook over het begrijpen van de wezenlijke impact van de rente en de rente-evolutie op onze globale economie, onze schuld en de vraag of je de komende 25 jaar beter af bent met een vaste dan wel een variabele rentevoet. Bij uitbreiding gaat het ook over het inzicht dat onze economie en onze welvaart het best af zijn met een hoog percentage werkende mensen die dat blijven doen tot voorbij hun gewenste pensioenleeftijd, die in België nog altijd om en bij zestig jaar ligt. Politici verwijzen nogal graag selectief naar ‘het Scandinavisch model’, daarbij verzwijgend dat precies in die landen de effectieve pensioenleeftijd tegen de zeventig jaar aanleunt en die landen gekenmerkt worden door een bevolking die een groot vertrouwen koestert in haar overheid.

Voor die twee kenmerken zijn we hier nog een eindje van huis. Het wantrouwen in onze overheid is nooit groter geweest. Ook die inzichten hebben te maken met financiële (economische) geletterdheid. De grootste ramp in die problematiek is de vaststelling dat nog weinig jonge mensen boeken lezen. Sociale media zijn daar ongetwijfeld de grote schuldige. De wereld rondom je proberen te begrijpen doe je niet met oneliners en goed in de mond liggende axioma’s.

Tegen die achtergrond lezen we dat in 2024 de helft van de wereldbevolking naar verkiezingen gaat. Tegen diezelfde achtergrond gaan de Amerikanen een nieuwe president kiezen. Wellicht zullen ze kiezen tussen een erg oude, maar zeer ervaren zittende president en een nog altijd oude kandidaat die al zijn hele leven de ene rechtszaak na de andere aan mekaar breit.

Ook bij ons is het verkondigen van eigen waarheden dagelijkse kost geworden. Een partijvoorzitter die doodleuk verkondigt dat Colruyt amper 0,27 procent belastingen betaalt en diezelfde avond in Terzake vertelt dat dat niet de kern van de boodschap was. Maar ondertussen zagen we hem wel passeren in zowat ieder actualiteitsprogramma. Het dramatische is dat bij veel mensen de oorspronkelijke boodschap blijft hangen, terwijl de rechtzetting vaak gepercipieerd wordt als ‘verdediging’. Dat belooft voor de komende maanden.

Begin januari bleek uit het World Risk Report dat volgens beleidsmakers, academici en zakenlui valse of verkeerde informatie de grootste bedreiging voor de wereld vormt (De Tijd, 16/1/2024). Desinformatie en fake news kan je enkel bestrijden van binnenuit. Wanneer de globale leesvaardigheid en bij uitbreiding de kritische ingesteldheid van burgers verhoogt, maakt doelbewust foutief verspreide informatie minder kans.

Wat bovendien te denken over de integriteit van mensen met macht die doelbewust dergelijke informatie verspreiden? Moeten we aan die mensen ons vertrouwen schenken? Maar laat ons positief eindigen. Vanaf januari 2025 moeten bankiers een eed afleggen, een onderdeel van de nieuwe tuchtregeling die onlangs verschenen is in het Staatsblad. “Ik verbind mezelf ertoe om, bij de uitoefening van mijn beroep, in alle omstandigheden eerlijk, integer en professioneel te handelen, waarbij ik rekening houd met de belangen van de cliënt en de cliënt billijk behandel.” Als dat geen geruststelling is …