Interview met Luc Kroeze, auteur van het boek ‘Het beleggersbrein’

De ergste vijand van de belegger is de belegger zelf. Het is een bekende boutade die auteur Luc Kroeze ter harte neemt. Nadat een boekje over beleggerspsychologie toevallig zijn pad had gekruist, sloeg de vonk over. Die passionele bevlieging resulteerde in een boek, doorspekt met anekdotes, waarin hij de belangrijkste denkfouten overloopt. Bovendien blijft Kroeze niet bij de theorie, maar somt hij ook een reeks oplossingen op om beleggers te helpen veelgemaakte denkfouten te voorkomen. VFB vuurde daarom een spervuur aan vragen op hem af, op zoek naar inzichten waarmee onze lezers nog net iets meer de beste belegger kunnen worden.

VFB Je vorige boek focuste op kwaliteitsbeleggen. Deze keer staat beurspsychologie centraal. Waarom koos je dat thema en wanneer kwam voor jou de aha-erlebnis waardoor je het belang van psychologie op de beurs inzag?

LUC Kroeze Het begon ruim een jaar geleden. Ik bestudeerde, zoals steeds, fundamentele analyse en intrinsiek waarderen, maar stuitte per toeval op een boekje over beleggerspsychologie. Ik vond de inhoud dermate boeiend en herkenbaar dat ik besloot alles waar ik mee bezig was tijdelijk opzij te schuiven en me uitsluitend op dat thema te richten. Ik kocht een twintigtal boeken en las heel de zomer van 2022. Ik was van plan enkele artikelen neer te pennen om zo ook medebeleggers bewust te maken van hun psychologische tekortkomingen. Het zou anderen ongetwijfeld helpen enkele dure fouten te voorkomen. Het schrijven liep echter wat uit de hand en een paar maanden later kon ik een boek vullen. Zo geschiedde.

VFB In het boek stel je dat veel denkfouten ‘onschuldig zijn in het dagelijkse leven, maar catastrofale gevolgen kunnen hebben op de financiële markten’. Kan je daar een voorbeeld van geven?

Kroeze Neem bijvoorbeeld de overmoed-bias. Die denkfout houdt in dat we geneigd zijn onze eigen vaardigheden en expertise te overschatten. Wist je dat het grootste deel van de bevolking ervan overtuigd is een beter dan gemiddeld gevoel voor humor te hebben? En volgens Nicolas Taleb beweert 84 procent van de Fransmannen een beter dan gemiddelde minnaar te zijn. Prima, maar ze kunnen natuurlijk niet allemaal gelijk hebben. Een groot deel van die mannen overschat zichzelf. In bovenstaande voorbeelden hoeft dat geen probleem te zijn. Sterker nog, wat zelfvertrouwen of overmoed komt je mogelijk goed van pas als gepassioneerde minnaar. Maar op de beurs kan de onschuldig ogende denkfout een serieus probleem worden. Als je je vaardigheden overschat, zijn te grote risico’s snel genomen. Een goed begrip van je eigen kunnen is essentieel op de beurs.

VFB Je las je voor dit boek grondig in. Als je daarna terugkeek op je eigen beleggingsgedrag, wat waren dan de denkfouten waar je zelf het meest last van had?

Kroeze Heb je even? Ik ben een stock picker en dus vanzelf overmoedig aangezien de beschikbare data niet in het voordeel van actief beleggen pleiten. Daarnaast heb ik soms moeite om mijn toekomstige gedrag in te schatten. Zeker wanneer er emoties in het spel zijn, met als gevolg dat ik geregeld achter de feiten blijf aanlopen.

Voorts heb ik mij in het verleden geregeld verloren in te veel informatie. De overvloed aan informatie maakte me zelfzeker, maar had geen betere beslissingen tot gevolg. Ook ben ik soms te voorzichtig op de beurs, waardoor ik goede, risicogewogen opportuniteiten niet benut. Ten slotte word ik weleens verliefd op mooie bedrijven die ik in portefeuille heb, waardoor ik ze niet altijd rationeel benader. Ik kan zo nog doorgaan, maar mijn punt zal inmiddels duidelijk zijn: ik maak denkfouten. Ik heb er al heel wat kunnen aanpakken en van degene die ik nog steeds maak, ben ik me intussen ten volle bewust.

VFB Dat bewust zijn van onze denkfouten kan een tweesnijdend zwaard zijn. Hoe voorkom je als belegger dat je door twijfel verlamd raakt en geen beslissingen meer durft te nemen?

Kroeze Ik denk dat het een kwestie is van regels opstellen. Kader je beleggingsstrategie en houd je aan je regels. Heel belangrijk is dat je die regels opstelt in een emotioneel neutrale toestand. Zo kun je gericht en rationeel handelen wanneer de hel losbreekt op de beurs. Stel dat je een aandeel op het oog hebt dat je op de lange termijn een prima rendement biedt tegen 15 keer de winst. Het noteert echter tegen 20 keer de winst. Je stelt een plan op waarbij je vastlegt dat als je beleggingscase in stand blijft, je het aandeel zult kopen tegen 15 keer de winst. Als het tijdens een algehele beurscrash zover komt en je hebt een plan klaarliggen waaraan je je moet houden, dan is het slechts kwestie van stoïcijns je plannen uitvoeren. Als je geen plan hebt, garandeer ik je dat je gaat proberen te bodemvissen en je het aandeel tegen 10 keer de winst wilt oppikken. Dat is leuk als het lukt, maar in de meeste gevallen ga je op die manier, onder invloed van je eigen hoogopgelopen emoties, achter het verhaal blijven aanlopen. Houd je aan je plan en leg je erbij neer dat beurskoersen eerst nog veel verder kunnen dalen voordat het betert.

VFB Een veelgehoorde kritiek op behavioral finance is dat het te weinig concrete oplossingen aanreikt. In het boek hamer je in de eerste plaats op bewustwording. Is dat echt voldoende om fouten te vermijden?

Kroeze Soms is er meer nodig, maar het begint met bewustwording. Hoe kun je een denkfout aanpakken als je niet weet dat je hem maakt? Ik ben ervan overtuigd dat als je Het beleggersbrein leest, je onmiddellijk enkele denkfouten niet meer zult maken, omdat je je ervan bewust geworden bent. En als je toch last blijft hebben van bepaalde denkfouten, ontstaat er na het lezen de ruimte om er iets aan te doen. Want keer op keer bewust een fout maken, gaat je irriteren. Misschien niet de eerste en de tweede keer, maar wel de derde en de vierde keer. Je zal ze willen aanpakken en dat kun je doen aan de hand van de vele eenvoudige technieken die ik voorstel in het boek.

VFB Je legt uit dat beleggers ook hun manier van denken kunnen aanpassen. Hoe gaat dat in zijn werk?

Kroeze Daniel Kahneman, de vader van de behavioral finance, stelt dat er twee manieren van denken bestaan. Hij heeft het over snel, emotioneel denken en over traag, rationeel denken. Beantwoord de volgende vragen om een idee te krijgen van hoe het er in jouw bovenkamer aan toe gaat. Een knuppel en een bal kosten samen 1,10 euro. De knuppel is 1 euro duurder dan de bal. Hoeveel kost de bal? Of nog, in een meer groeit een aantal waterlelies. Elke dag verdubbelt de hoeveelheid lelies. Als het 48 dagen duurt om het hele meer te bedekken, hoeveel dagen zijn er dan nodig om het halve meer te bedekken? Je snelle en intuïtieve denken zegt je misschien dat de bal 10 cent kost en dat het 24 dagen kost om het halve meer te bedekken. Wanneer je echter iets langer nadenkt en een beroep doet op je trage en rationele denken, zul je tot de conclusie komen dat de bal 5 cent kost en het 47 dagen duurt om het halve meer te bedekken.

Probeer vraagstukken niet meteen intuïtief te beantwoorden maar doe een beroep op het trage en rationele deel van je brein. Veel van de denkfouten in het boek maak je onder invloed van je snelle emotionele denken. Als je denkt dat je een aandeel niet kunt verkopen enkel en alleen omdat je er 25 procent verlies op hebt, doe je een beroep op je snelle denken. Als je rationeel nadenkt, ga je achterhalen of de huidige prijs nog gerechtvaardigd is en laat je je aankoopprijs, die als anker fungeert, los. Het verlies op zich zou namelijk nooit een reden mogen zijn om aandelen vast te houden.

VFB Wat is volgens jou de meest voorkomende denkfout die beleggers maken?

Kroeze Er wordt weleens gezegd dat de confirmation bias de moeder der denkfouten is. De confirmation bias betekent dat je informatie op zo’n manier interpreteert, dat het je bestaande overtuigingen bevestigt. Tevens negeer je informatie die je overtuigingen weerlegt. Kortom, je gaat op zoek naar bevestiging, we zijn immers geneigd te geloven wat we willen geloven. En dat kan op de beurs gevaarlijke situaties opleveren.

 Stel dat je een mooi bedrijf tegenkomt dat aantrekkelijk is gewaardeerd. Als de confirmation bias opdoemt, zul je op zoek gaan naar alles wat je positieve beeld van het bedrijf bevestigt. Je leest analistenrapporten die een koopadvies meegeven, je gaat in gesprek met vrienden die net zo positief als jij denken over het aandeel en gaat op zoek naar bevestiging van zaken die je al weet, bijvoorbeeld dat het bedrijf sterk groeit en een vaardige CEO heeft.

Maar wat je beter doet, is op zoek gaan naar redenen om het aandeel niet te kopen. Om de confirmation bias tegen te gaan, is het kwestie van je eigen idee proberen af te schieten. In plaats van op zoek te gaan naar hoe het bedrijf kan slagen, ga op zoek naar hoe het kan falen. Het zal je veel waardevolle informatie opleveren. Wanneer het echt niet lukt om je beleggingsidee af te schieten, dan heb je misschien iets gevonden dat interessant is. Je zult merken dat die tegendraadse manier van denken je in het begin moeite zal kosten, maar met wat oefening zul je die contraire manier van denken standaard in je analyseproces implementeren.

VFB Wat is volgens jou de meest voorkomende denkfout die beleggers maken?

Kroeze Er wordt weleens gezegd dat de confirmation bias de moeder der denkfouten is. De confirmation bias betekent dat je informatie op zo’n manier interpreteert, dat het je bestaande overtuigingen bevestigt. Tevens negeer je informatie die je overtuigingen weerlegt. Kortom, je gaat op zoek naar bevestiging, we zijn immers geneigd te geloven wat we willen geloven. En dat kan op de beurs gevaarlijke situaties opleveren.

Stel dat je een mooi bedrijf tegenkomt dat aantrekkelijk is gewaardeerd. Als de confirmation bias opdoemt, zul je op zoek gaan naar alles wat je positieve beeld van het bedrijf bevestigt. Je leest analistenrapporten die een koopadvies meegeven, je gaat in gesprek met vrienden die net zo positief als jij denken over het aandeel en gaat op zoek naar bevestiging van zaken die je al weet, bijvoorbeeld dat het bedrijf sterk groeit en een vaardige CEO heeft.

Maar wat je beter doet, is op zoek gaan naar redenen om het aandeel niet te kopen. Om de confirmation bias tegen te gaan, is het kwestie van je eigen idee proberen af te schieten. In plaats van op zoek te gaan naar hoe het bedrijf kan slagen, ga op zoek naar hoe het kan falen. Het zal je veel waardevolle informatie opleveren. Wanneer het echt niet lukt om je beleggingsidee af te schieten, dan heb je misschien iets gevonden dat interessant is. Je zult merken dat die tegendraadse manier van denken je in het begin moeite zal kosten, maar met wat oefening zul je die contraire manier van denken standaard in je analyseproces implementeren.

VFB In je boek laat je zien hoe je zelf fouten maakte en wat je daaruit leerde. Stel dat je de kans kreeg om je vroegere zelf te behouden van één denkfout. Welke zou dat zijn en waarom?

Kroeze Ik denk dat het de verliesaversie-bias zou zijn, omdat die me tijdens mijn beurscarrière al veel rendement heeft doen mislopen. We hebben een veel grotere hekel aan verlies dan dat we gelukkig worden van dezelfde hoeveelheid winst. Volgens onderzoek tot wel 2,5 keer. Aangezien verliezen als bijzonder onprettig ervaren wordt, kan het irrationeel gedrag uitlokken. Ik begon in 2008 met beleggen en maakte onmiddellijk een van de grootste beurscrashes ooit mee. Een goede leerschool en het verlies maakte me de jaren nadien voorzichtig. Té voorzichtig. Verliesaversie-bias betekent dat je zo voorzichtig wordt, dat je al het goede dat markten te bieden hebben, misloopt. Bij mij kwam dat tot uiting in het constant aanhouden van te veel cash. Peter Lynch zei ooit dat er veel meer geld verloren gaat tijdens het anticiperen op correcties, dan tijdens de correcties zelf. Klopt, want als ik al het rendement dat ik misliep door te veel cash aan te houden optel, kom ik tot de conclusie dat ik beter volledig belegd was gebleven.

Korting voor VFB leden!

 Voor de lezers van VFB heeft Lannoo in een pre-orderkorting van 10 procent en gratis verzending voorzien. Gebruik de code vfbbeleggers op lannoo.be/het-beleggersbrein (De code is enkel geldig via de webshop van Lannoo tot 31 december 2023. De code is niet cumuleerbaar met andere promoties en kortingscodes.)