Johan Van Overtveldt: ‘centrale banken medeverantwoordelijk voor inflatie’

Interview verscheen bij InvestmentOfficer.be een platform voor professionals in de investeringswereld.

Johan Van Overtveldt komt spreken op de VFB Happening zaterdag 23 april in Kinepolis Antwerpen, schrijf je nog snel in:

Informatie en inschrijven voor VFB Beleggingscongres

De uitbarsting van inflatie het afgelopen jaar is geen recent probleem. De afgelopen vijftien jaar hebben we al sterke asset inflatie gehad en nu volgen de consumptie- en producentenprijzen. Dit enkel aan corona en Oekraïne toewijzen, is intellectueel oneerlijk; ook de centrale banken hebben boter op het hoofd.

Dat zegt Johan Van Overtveldt (foto), doctor in de economie, voormalig Belgisch minister van Financiën en thans Europarlementslid, in het kader van de macro-economische uitdagingen waarmee Europa geconfronteerd wordt. 

‘De geldmultiplicator is fors aan het stijgen. De basisgeldhoeveelheid die wordt gecreëerd bij de centrale banken, die aanleiding geeft tot M3, de geldhoeveelheid in de brede zin van het woord, was tijdens de coronacrisis al opnieuw aan het stijgen. Bovendien zag je ook dat de vertraging van de omloopsnelheid van het geld aan het omkeren was. ‘Beide effecten versterken elkaar. Als die toegenomen geldhoeveelheid sneller begint te circuleren in de economie, krijg je onmiskenbaar inflatoire tendensen’, benadrukt Van Overtveldt. 

Hij stoort zich aan de houding van de ECB, die ‘nogal fanatiek stelt dat dit een inflatie is waar je eigenlijk niets aan kan doen, want te wijten aan stijgende energie- en voedselprijzen.

Dat is dus absoluut niet correct omwille van bovenstaande reden, maar we ook zijn terechtgekomen in een periode waarin ondernemers steeds meer hun prijzen gaan optrekken omdat iedereen het doet. Zo krijg je dus verwachtingen die volledig losgeslagen geraken, of de-anchored. Dat is dus wél de verantwoordelijkheid van de centrale banken. Als ze hun werk goed doen en tijdelijk optreden, kan je die tendensen wel degelijk in de kiem smoren. De ECB moet zich dringend herpakken, want loopt achter de feiten aan.’

Gevangen

Van Overtveldt stelt dat de centrale banken enerzijds de gevangenen zijn geworden van de financiële markten enerzijds, en van de fiscale autoriteiten anderzijds. ‘De centrale banken hebben naar de financiële markten bepaalde verwachtingen gecreëerd door hun interventies en asymmetrisch monetair beleid. Dat houdt men nu al heel lang vol, wat heeft geleid tot enorme leverage en schuldopbouw, zeg maar moral hazard.’

Zeker de ECB, maar ook de Federal Reserve, is aarzelend om in te grijpen en de rente te verhogen. Bij de Fed is die schroom nu aan het wegvallen. ‘De uitlatingen van mevrouw Brainard, die echt dovish is binnen de Fed, spreken in dat opzicht boekdelen. De ECB talmt veel te veel, want we zijn voor de producenten- en consumptieprijzen vertrokken voor een lange periode van dubbelcijferige inflatie.’

De econoom benadrukt dat dit zware sociale problemen en onrust gaat veroorzaken over heel Europa, denk aan stakingen en revoltes, nu al in Griekenland. De spectaculaire opmars van Marine Le Pen de afgelopen weken, die nu bijna op hetzelfde peil staat als Macron, is in dat opzicht tekenend volgens hem. Het toont aan dat de Franse burger vraagt om een krachtdadige aanpak om de inflatie in de kiem te smoren.

Jaren 70?

De geschiedenis herhaalt zich volgens Van Overtveldt, maar nooit op dezelfde manier. Hij was zelf een van de architecten van de indexsprong in de vorige regering, maar toont zich nu terughoudend tegenover een indexsprong. ‘De sociale impact zou te groot zijn. de bevolking kan een indexsprong, laat staan twee, nu echt niet verdragen.’
Nochtans weegt een indexering op het concurrentievermogen.

Van Overtveldt ziet één manier om een jaren 70 scenario te vermijden: een forse verlaging van de werkgeversbijdragen op de lonen. Dat zal weliswaar budgettaire gevolgen hebben, maar de afbraak van de tewerkstelling tegengaan en in het herstel kan je dat dubbel en dwars terugverdienen in de begroting. ‘Mocht ik vandaag minister van Financiën zijn, zou ik daar in de regering een lans voor breken. Het is nu een betere optie dan te gaan morrelen aan de index.’

Rente

De nominale rente in de VS zal volgens Van Overtveldt rond de 2,5 à 3 procent eindigen. De druk op de ECB om verder te verhogen zal alleen maar toenemen volgens hem. ‘Dat zal een impact hebben op de dollar-euro wisselkoers en de euro verzwakken, wat op zijn beurt de inflatie aanwakkert maar de exportkracht van de eurozone ten goede komt.’

De as Lagarde-Lane is volgens de econoom de basis van het ECB-beleid. ‘Lane is een echte dove. Hij heeft op dit moment een houding die op het randje van het onverantwoorde is. Gelukkig zie ik ook mensen als Pierre Wunsch in België die van dat pad afwijkt en eerder verstrakkend is. Ik kan me echt niet inbeelden dat de ECB de komende weken niet zal schakelen. Dat zou me een complete aberratie lijken, maar ik vrees dat het too little, too late wordt.’

‘Mijn jongste boek, The Mystic Hand, is opgedragen aan wijlen Volcker, de voormalige Fed-voorzitter. De les is dat hoe langer je wacht om de inflatie in te dammen, hoe lastiger het wordt. Hij verhoogde toen de rente met 30 tot 40 procent om de inflatie in te dammen. Laten we hopen dat het zover niet komt en dat we op tijd verkrappen. Je moet geen gekke dingen doen, maar ik vind het Fed-beleid momenteel veel verstandiger dan dat van de ECB,’ besluit Van Overtveldt.