Misvattingen over hangmatbeleggen

Al vijf jaar ben ik actief bij VFB en ik ben al zeker twintig jaar lid. In die periode heb ik, vrees ik, nog nooit iets geschreven voor dit magazine. Met het schaamrood op de wangen moet ik zeggen dat ik liever webinars, podcasts, lezingen en andere dingen doe, dan mijn gedachten op papier te zetten. Dat is te veel werken voor mij. Dat klinkt misschien vreemd komende van de co-auteur van het boek ‘De Hangmatbelegger’, maar dat schrijven was echt afzien voor mij.

Waarom dan nu wel een artikel? Na de verkiezing van hangmatbeleggen tot woord van het jaar 2024 door Van Dale en het publiek - waarvoor dank aan de kiezers - zijn er heel wat misvattingen ontstaan. De interpretatie van hangmatbeleggen en zijn effecten worden in de pers en door experts vaak scheefgetrokken. Tijd om dus, tegen mijn zin, iets op papier te zetten en een aantal stellingen te bespreken.

Hangmatbeleggen maakt je snel en eenvoudig rijk

Een bekend financieel journalist op tv insinueerde bij het voorstellen van zijn tips voor 2025 dat hangmatbeleggen voor mensen was die, zonder moeite te doen, snel rijk willen worden. Echter, nergens beweren we in het boek dat je snel rijk zal worden. Ook andere vertegenwoordigers van passief beleggen zoals wijlen Jack Bogle (Vanguard) wezen op het belang van tijd en geduld.

Het is inderdaad wel simpel om passief te beleggen via ETF’s. Eenvoudig is echter niet hetzelfde als simpel. De moeilijkste opdracht voor hangmatbeleggers is om in moeilijke tijden vol te houden, want ooit komen die er sowieso aan.

Hangmatbeleggen is beleggen via ETF’s

Een andere misvatting is dat hangmatbeleggen gelijk staat aan ETF-beleggen. Passieve beleggers gebruiken in Europa inderdaad vaak ETF’s, maar in de Verenigde Staten zijn brede indexfondsen die niet op de beurs staan heel populair. Zelf zou ik veel liever hebben dat er ook in Europa en België  goedkope brede indexfondsen bestonden die je bij de bank kan kopen. Helaas is dat op dit moment nog bijna nergens een optie.

Cruciaal is uiteraard dat niet elke ETF een hangmatbelegging is. Als je een ETF koopt die focust op AI-aandelen, uraniummijnen, Indische aandelen, Braziliaanse obligaties, Bitcoin of andere sectoren, landen of thematische beleggingen, dan ben je een actieve keuze aan het maken. Want je denkt dat jouw specifieke keuze het beter gaat doen dan de markt. Dat mag uiteraard, maar dat maakt je geen hangmatbelegger.

Ook beleggingen in de NASDAQ of S&P500 zijn geen volwaardige hangmatbeleggingen. Beleggen in de 100 grootste technologie aandelen uit één land is een heel specifieke keuze. Dat komt niet overeen met het concept om ‘van alles een schijfje te kopen’. Het zijn uiteraard wel gespreide en goedkope beleggingen, en je kan en kon er een heel mooi rendement mee halen. Echter hangmatbeleggen is nog meer gespreid beleggen.

Er zijn wereldwijd meer dan 11.000 ETF’s beschikbaar, waarvan maar een heel beperkt aantal in aanmerking komen voor echte hangmatbeleggers.

Hangmatbeleggers kopen allemaal dezelfde kleine groep aandelen en zorgen voor concentratie in Amerikaanse technologie-beleggingen

Gekoppeld aan de vorige misvatting zie je sommige journalisten dan ook de hausse in Amerikaanse  technologie-aandelen zien als een gevolg van passief of hangmatbeleggen. De uitleg is dat die Amerikaanse aandelen en dan vooral de zogenaamde Magnificent Seven de indexen op sleeptouw nemen.

Dat Amerikaanse technologieaandelen het goed doen op de beurs en steeds groter worden is een feit. De insinuatie dat het de passieve beleggers zijn die hun gewichten groter maken, volgt dan weer uit een verkeerde begrip van indexbeleggen. Als actieve beleggers via individuele aandelen, of via ETF’s meer van deze sector kopen, gaan de gewichten van deze aandelen inderdaad omhoog. Echter, dat is helemaal niet het geval als je met brede wereldindexen werkt. Een echte All Country World Index (ACWI)) omvat meer dan 3.600 aandelen van over heel de wereld, niet alleen grote bedrijven maar ook middelgrote bedrijven.

De Magnificent Seven waren op 18 januari 2025 goed voor een gewicht van 18,66% van wereldwijd gespreide ETF’s die de ACWI index volgen. Dat wil zeggen dat er 81,34% in de rest van de markt is geïnvesteerd. Stel dat die zeven grote Amerikaanse aandelen met 50% zouden dalen in 2025, dan heeft dat een effect van 9,33% op de index. In 2024 had een ETF die deze index volgt een rendement van 23,52% (in euro). Uiteraard zou de impact van een halvering van deze aandelen over heel de markt effect hebben. Maar het punt is dat het gewicht van die techaandelen in de brede wereldindexen nog niet overdreven is.

Nog belangrijk is dat bij een rotatie tussen sectoren en aandelen een wereldwijde ETF zich onmiddellijk zal aanpassen aan de nieuwe situatie. Het gewicht van de dalende aandelen wordt kleiner en als dat geld naar andere aandelen gaat, zitten die bijna zeker ook in die brede wereldindex. De verschuiving zal dan minder effect hebben op hangmatbeleggers dan sommige mensen nu denken.

Hangmatbeleggers zorgen voor een zeepbel en veroorzaken de volgende crash

Het kopen van brede wereldindexen gebeurt in verhouding tot het gewicht van de indexleden. Er gaan dus inderdaad meer dollars en euro’s naar grotere aandelen dan naar kleine aandelen, dat spreekt voor zich. De impact op de koersen van de aandelen is echter gelijkaardig.

Indien je in een emmer met 10 liter water een extra liter giet, of je voegt 1 centiliter toe aan een flesje met 10 centiliter, dat heeft dat ruwweg hetzelfde effect. Wat wil ik daarmee zeggen? Dat als er miljarden naar ETF’s gaan, de gewichten binnen de brede index niet wijzigen. De technologieaandelen krijgen geen groter gewicht door hangmatbeleggers.

Beleggers die een ETF kopen op de NASDAQ of S&P500, duwen de gewichten van technologieaandelen wel hoger, maar zoals besproken zijn dat geen echte hangmatbeleggers door hun actieve keuze voor een deel van de markt.

Duwen de hangmatbeleggers de gehele beurs niet hoger door hun aankopen? Dat klopt inderdaad. Als er nieuwe beleggers op de beurs beginnen kopen, zorgen ze inderdaad voor hogere waarderingen. Maar zowel nieuwe actieve, als passieve beleggers, maken het voor iedereen duurder. Dat is het gevolg van de interesse in aandelenbeleggingen en niet het gevolg van een specifieke belegging.

Dat de beurs door cycli gaat van interesse en hogere koersen, gevolgd door afkeer en lagere koersen is van alle tijden. Doen alsof dit een nieuw fenomeen is, vind ik persoonlijk wat vreemd. Dit volledig op de hangmatbeleggers steken, is nog vreemder. Alsof er geen actieve beleggers zijn die volop in AI, Quantum Computing, MicroStrategy of andere speculatieve beleggingen stappen en zo de markt naar nieuwe records duwen.

Dat beleggers samen kopen en verkopen is opnieuw van alle tijden. Bij zowel dalingen als stijgingen is er kuddegedrag en ETF’s zijn daar niet vreemd aan. Een correctie of crash kan dus inderdaad versterkt worden als ook de ETF-beleggers verkopen. Uiteraard stoppen ze dan met hangmatbelegger te zijn en worden ze actieve beleggers die proberen te timen.

Die stijgingen en dalingen zijn momentopnames en als er fundamenteel niets gewijzigd is bij de bedrijven, herstelt de markt zich en hebben de hangmatbeleggers met wat geduld, een stevige maag of een ideale vorm van complete desinteresse daar niets van gemerkt.

Begeleiding kan daarin uiteraard een verschil maken. Daarom hoop ik dat meer en meer adviseurs gebruik gaan maken van goedkope indexfondsen en op die manier hun klanten op weg zetten met goed advies, zeker ook bij correcties. Een onafhankelijk financieel adviseur is als een personal trainer in de fitness: ze helpen je een eenvoudig, effectief plan te volgen en beschermen je via coaching tegen dure fouten.

De koersen op de beurs kloppen niet meer door hangmatbeleggen

De technische term voor de werking van de koersen op de beurs is ‘prijsontdekking’ of ‘price discovery’. Het idee is dat bij nieuws over het bedrijf of de economie de actieve beleggers reageren door bepaalde aandelen, landen of sectoren te kopen of verkopen. Op die manier zou de beurskoers van aandelen de correcte waarde van een bedrijf weerspiegelen. Dat is een belangrijk concept om passief of hangmatbeleggen te doen werken. De actieve beleggers doen immers het werk voor die hangmatbeleggers.

Is nu door de doorbraak van passief beleggen een situatie ontstaan waarin de beurskoersen los staan van de realiteit? Dan zouden we mogelijk zien dat de aandelen met het meeste passieve beleggers aan boord, het duurste zouden staan in vergelijking met aandelen met de minste hangmatbeleggers. In september heeft Eric Balchunas, Senior ETF analist bij Bloomberg, aangetoond dat er geen verband is tussen waardering en eigendom door passieve fondsen of ETF’s.

We zien trouwens nog altijd forse reacties op bedrijfsresultaten of ander specifiek nieuws. Denk maar aan de grote schommelingen van aandelen zoals Nvidia en Tesla. Het zijn uiteraard de actieve beleggers die massaal kopen en verkopen. Passieve beleggers doen dat meer geleidelijk en gaan nooit één aandeel kopen of verkopen, behalve bij indexwijzigingen.

Waar wel een tijdelijk probleem kan ontstaan met de prijszetting, is bij indexwissels en bij kleine aandelen die soms opgenomen worden in een index. Bij het eerste probleem zien we dat vooral de actieve beleggers dan tijdelijk profijt doen, al effent dat effect zich op wat langere termijn wel uit.

Mocht het trouwens ooit zo ver komen dat de koersen echt ver van hun waarde staan, zijn er ineens grote kansen voor actieve beleggers die dan koopjes kunnen doen. Zo kunnen ze terug hun outperformance versus hangmatbeleggen bewijzen en nieuw geld aantrekken. Stockpickers zouden eigenlijk moeten hopen op nog meer passieve beleggers, zodat ze die kansen krijgen. We zijn daar, zeker in Europa, nog helemaal niet. Om over België, waar hangmatbeleggen nog in zijn kinderschoenen staat, nog maar te zwijgen.

De controle op bedrijven is weg met hangmatbeleggen

Een andere bedenking die soms circuleert is dat bedrijven niet meer gecontroleerd worden door grote passieve aandeelhouders. Of nog extremer, dat de grote ETF-uitgevers op eigen houtje allerlei beslissingen gaan doordrukken.

ETF-uitgevers zoals BlackRock, Vanguard, StateStreet en anderen zijn daar nochtans heel open over. Ze communiceren over hoe en waar ze gaan stemmen. Ze laten zich, net als actieve beheerders, begeleiden door verschillende onafhankelijke adviesbureaus om na te denken hoe ze best hun beleggers kunnen vertegenwoordigen. Een aantal partijen experimenteert zelfs met het idee dat passieve beleggers zelf mogen stemmen op de algemene vergadering van de bedrijven waar ze passief eigenaar van zijn, via zogenaamde proxy voting.

Zelf heb ik bij een actieve beheerder gewerkt en die ging nooit stemmen op algemene vergaderingen. Zo zijn er heel wat partijen in de markt. Is dat dan de betere optie?

Als iedereen gaat hangmatbeleggen, werkt het niet meer

De dooddoener van elke discussie, maar een vrij simplistisch argument: ‘Wat als iedereen passief zou beleggen, dan werkt het niet meer’. Correct. Wanneer niemand nog een mening heeft over een aandeel, de markt of een sector. Wanneer niemand nog een getimede transactie doet of kiest om meer in het ene land of het andere te zitten. Wanneer niemand nog één individueel aandeel zou aanhouden. Dan gaat passief beleggen inderdaad niet meer werken.

Het lijkt me een argument vergelijkbaar met wanneer we allemaal in vrede met elkaar zouden leven, of wanneer we allemaal gezond zouden gaan leven en sporten. Ik vrees dat het een illusie is om te denken dat we de instincten die ons actief doen beleggen, allemaal kunnen onderdrukken. Mij lukt het in ieder geval niet. En als ik mijn 28 jaar ervaring met andere beleggers in beleggingsclubs, als adviseur, als beheerder en als begeleider meeneem, kan ik u zeggen dat de echte pure hangmatbeleggers zeldzaam zijn. Er is nog veel werk aan de winkel en nog veel tijd nodig om van jullie en mezelf goede hangmatbeleggers te maken. Maar daar gaan we voor, tegen de meerderheid in.

Hangmatbeleggen is een nieuwe trend

Er wordt tegenwoordig regelmatig gesteld dat hangmatbeleggen een ‘hype’ is of een ‘nieuwe trend’.  Het klopt zeker dat het begrip en de investeringsfilosofie achter het indexbeleggen de voorbije tijd extra aandacht heeft gekregen, dankzij de onverhoopte bijval die ons boek kreeg. Alsook door de extra boost dankzij de verkiezing tot woord van het jaar. Maar is dat wel zo?  Is hangmatbeleggen een hype of nieuwe trend? 

Zoals wel vaker in de financiële wereld loont het de moeite om eens over de plas te kijken naar de situatie in de VS. Daar hebben knappe economen in de jaren ’60 van de vorige eeuw het concept van een indexfonds bedacht. Sinds begin jaren ’70 werd dit toegepast door institutionele beleggers, en vanaf 1976 was er ook een eerste indexfonds beschikbaar voor individuele beleggers. Hangmatbeleggen bestaat dus al 50 jaar.

In de VS wordt ondertussen ruim de helft van alle beleggingen passief beheerd. Het principe van marktgespreid beleggen aan lage kosten is daar goed ingeburgerd. Hangmatbeleggen heeft ook de vele woelige beurswaters van de vorige decennia doorzwommen, en is niet kopje onder gegaan, integendeel. We kunnen dus bezwaarlijk spreken van een ‘nieuwe trend’ of ‘hype’.

Tim Nijsmans

Vermogensgids