4 pensioenpijlers zijn aan hervorming toe

“Dat momenteel het gerechtelijk apparaat en het mediacircus overuren draait om een poes uit Peru terwijl we met zoveel grotere problemen zitten, is ongelooflijk” merkt Pascal Paepen, professor financiën aan de KU Leuven op in een recente bijdrage. “Er zijn veel grotere problemen waar vooral onze jeugd mee opgescheept dreigt te raken. Hun welzijn zal immers ook afhangen van hun pensioen. En daar is het niet goed mee gesteld” aldus de professor.

De professoren doen voorstellen om de 4 pijlers waaruit ons pensioensysteem is opgebouwd te verbeteren. In België gaat het namelijk om:

Pijler 1: Het wettelijk pensioen

Pijler 2: Het aanvullend pensioen via de werkgever

Pijler 3: Het pensioensparen en langetermijnsparen met fiscale aanmoediging

Pijler 4: Alles wat we daarnaast zelf nog sparen

Wettelijk pensioen dreigt op zijn grenzen te botsen

Een van de problemen die ondermeer Paepen aankaart is dat het repartitiesysteem dat België kent, ervoor zorgt dat men momenteel niet spaart voor het eigen pensioen, maar voor de huidige gepensioneerden. “In zekere zin is ons pensioensysteem een piramidespel” aldus Paepen. “Via het repartitiesysteem worden de afgehouden bijdragen aan ons pensioensysteem meteen uitgekeerd aan wie nu al met pensioen is. Net als bij een piramidespel veronderstelt ons wettelijke pensioen dat er steeds meer werkenden bijkomen om de pensioenen te kunnen betalen. Dat zal echter niet gebeuren” waarschuwt de professor.

“De bevolkingspiramide toont nu al aan dat er steeds minder werkenden zijn per gepensioneerde. Het systeem is op lange termijn niet houdbaar. Dat weten we nu al. En toch zullen heel wat mensen opschrikken als ze het ooit beseffen”.

Ook professor Kris Boudt en Steven Vanduffel erkennen dat er een reële kans bestaat dat de pensioenuitkeringen uit het wettelijk pensioen lager zullen uitkomen dan wat momenteel belooft wordt.

Nederland beleeft nu al zijn pensioenprobleem

“Je hoeft enkel maar naar ons buurland Nederland te kijken om de ernst van de situatie te vatten ” zegt professor Kris Boudt van de UGent tijdens een gesprek met Doorbraak. “Daar werd het pensioenprobleem plotseling zeer tastbaar omdat de afgelopen maanden er een onevenwicht bleek te zijn tussen het kapitaal dat gespaard was en de premies die beloofd zijn geweest. Als gevolg moesten de pensioenpremies gekort worden” aldus Boudt.

“Men stapt nu in Nederland af van het systeem van een beloofd bedrag naar een systeem waarbij je later wel ziet wat je krijgt. In Nederland was er een probleem van duurzaamheid en solvabiliteit. Dat probleem stelt zich ook in België” waarschuwt de professor. Zo stijgt het aantal gepensioneerden terwijl onze economie minder snel groeit dan onze pensioenverplichtingen. “Hierdoor zal het percentage van onze pensioenverplichtingen stelselmatig blijven stijgen waardoor op lange termijn het risico bestaat dat onze pensioenen niet houdbaar zijn” aldus de professor.

De professoren schuiven een hele reeks aan oplossingen naar voren om het pensioenstelsel te verbeteren. “Uiteindelijk gaat het over een groot geheel waarbij men moet focussen op meerdere dingen” aldus professor Steven Vanduffel van de VUB. “Een stuk van de oplossing zal moeten komen van meer economische groei waarbij ook thema’s zoals migratie bekeken moeten worden” aldus de pensioenspecialist. Ook zal men met een vergrootglas moeten kijken naar verschillende overheidsuitgaven.

Verwacht niet alles van de overheid

Al zijn de professoren het eens dat niet alles verwacht moet worden van het wettelijk pensioen. “Je kan al je eieren inzetten op de overheid, maar we hebben momenteel zelfs geen volwaardige regering” zegt een lid uit het panel. Volgens de professoren is het aangeraden om daarom je pensioen te versterken met de tweede en derde pijler om zo je wettelijk pensioen aan te vullen.

Maar ook hier situeren zich meerdere problemen. “Zo is er in België zowel een probleem met het pensioenspaargedrag, maar ook met onze pensioenspaarproducten” aldus Kris Boudt. 

Fiscaal voordeel is vooral subsidie voor de banken

Zo zijn veel van onze pensioenspaarfondsen veel te duur. “Als je zelf een pensioenfonds aankoopt, zit je momenteel gemiddeld met een beheerskost van 1,3% bij de derde pijler. Bij de tweede pijler via de werkgever is dit maar 0,5%” aldus Kris Boudt en Steven Vanduffel. Dit lijkt in eerste opzicht niet veel, maar maakt een wereld van verschil op termijn.

“Dit verschil ontstaat omdat men als individu zwak staat tegenover de bank. De oplossing is om ervoor te zorgen dat men net zoals bij elektriciteit gaat pensioensparen via een groepsaankoop” aldus professor Boudt. “Dit zou een wereld van verschil uitmaken”.

Zo deden de twee professoren een onderzoek waarbij men het rendement van een beleggingsfonds met fiscaal voordeel vergeleek met een fonds dat via groepsaankoop gekocht zou worden. Wat bleek? Zelfs met het fiscale voordeel, zou het fonds met de groepsaankoop 10 procent meer maandelijkse pensioeninkomsten opleveren dan het product met fiscaal voordeel. Dit enkel doordat het fiscale voordeel de hogere beheerskost van 0,8 procent niet compenseert.

“De situatie van nu is eigenlijk absurd” aldus professor Vanduffel van de KU Leuven. “We betalen 1,3 procent per jaar om individueel aan pensioensparen te doen en als we het doen via de werkgever is het de helft minder. Het komt erop neer dat het fiscaal voordeel gebruikt wordt om de bank te subsidiëren” aldus Vanduffel. “Een subsidie naar een veel te duur project” vervolgt professor Boudt.

Laat extra concurrentie toe tussen de financiële spelers

Een andere oplossing zou zijn om extra producten toe te laten die kunnen concurreren met de pensioenspaarfondsen met fiscaal voordeel. Zo bestaan er fondsen zoals trackers die als kenmerk hebben dat ze een zeer lage beheerskost hebben. In België worden ze echter niet vaak aangeraden door banken omdat men door commerciële belangen er geen profijt bij heeft om deze fondsen aan te bieden.

Vanduffel: “We hebben momenteel een veel te nauwe visie op wat een pensioenspaarfonds is. Die definitie moeten we eigenlijk gaan verruimen zodat er meer concurrentie kan spelen. Zo zou het hoofddoel moeten zijn om te kunnen sparen voor later en zouden veel regels veel soepeler moeten”.

Waarom zou je niet zelf een pensioenspaarproduct kunnen bouwen vraagt de professor zich af. “Zo kan je op basis van je eigen risiconiveau zelf je portefeuille samenstellen voor later, zonder gebonden te zijn aan de ongeveer 12 pensioenspaarfondsen waar men nu mee zit.  We moeten naar een veel breder pallet van producten en minder kosten om zo meer concurrentie en mogelijkheden toe te laten” aldus de academicus.