Waarom het Europese herstelplan wél zal werken

“Als we de fout van een te snelle verstrakking van het begrotingsbeleid vermijden, dan liggen de komende jaren positieve groeiverrassingen in het verschiet”, stelt Koen De Leus, hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis.

De Europese Commissie stelde enkele weken geleden haar groeivoorspelling voor dit en volgend jaar opwaarts bij van telkens 3,8 procent naar 4,3 procent en 4,4 procent. Eén van de redenen is het opvallend positieve effect van het NextGenerationEU-plan. Een investering van 140 miljard euro, of zo’n 1 procent van het Europese bruto binnenlands product (bbp), tot eind 2022 levert volgens de Commissie een bijkomende groei van 1,2 procentpunt op.

Het geïnvesteerde bedrag is een vijfde van de 750 miljard euro die Europa uittrekt om de economie sterker uit de pandemie te laten komen, ze te hervormen en banen te creëren. Het 672,5 miljard euro grote herstelfonds dat aan de lidstaten subsidies (55%) en leningen (45%) toekent, is de hoeksteen van het plan. Maar de impact van het plan zou beperkt blijven, merkten critici op. Ze wezen erop dat overheidsinvesteringen weinig effect hebben en vaak tot verspilling leiden. Ze signaleerden dat een groot deel van het geld dat in de vorm van leningen wordt uitgekeerd, niet eens zal worden opgenomen.

Leningen

Het scepticisme tegenover het plan is begrijpelijk. Het klopt dat de gratis subsidies – 370 miljard euro – vlotter zullen worden opgenomen dan de leningen. Kernlanden zoals Nederland en Duitsland kunnen goedkoper lenen op de markt. Maar van de veertien landen die hun plannen al hebben ingediend, hebben vijf landen voor in totaal 140 miljard euro aan leningen aangevraagd. Sommige landen, zoals Spanje, dienen pas later een aanvraag in. De Europese Unie geeft de landen de nodige tijd om projecten uit te kiezen en voor te bereiden. De lidstaten hebben tot eind 2023 om projecten goedgekeurd te krijgen.

Stelt zich vervolgens de vraag van de effectiviteit van de investeringen. Voor de boost op korte termijn doet dat er weinig toe. Zoals Keynes aanhaalde, is het tijdens recessies zelfs stimulerend om geld te lenen om mensen te betalen om sloten te graven en ze weer te vullen. Er wordt niets gecreëerd, niemand wordt beter van de arbeid, maar er komen inkomens waar er werkloosheid was, zodat de multiplicatoren hun werk doen en er groei ontstaat.

De Europese Commissie kijkt als een schoonmoeder toe op een gunstig effect op de langetermijngroei en -productiviteit. Er zit een visie achter het herstelplan: minimaal een derde van de gefinancierde projecten moet een groen karakter hebben, 20 procent moet bijdragen aan de verdere digitalisering. Europa houdt de voorstellen kritisch tegen het licht en stuurt bij waar nodig. De investeringen moeten gepaard gaan met diepgaande hervormingen. In heel wat lidstaten is het opstellen van de plannen toegewezen aan specialisten, niet aan politici.

Meer effect

Tot slot is de timing ideaal om volop waar voor je geld te krijgen. De budgettaire maatregelen die werden genomen sinds de uitbraak van de pandemie, hebben de schok opvallend doeltreffend gedempt. De neuzen van alle landen staan in dezelfde richting en het extreem soepel monetaire beleid versterkt dat effect nog. Publieke investeringsuitgaven hebben een heel positieve impact op de groei: 1 euro investeringen levert gemiddeld 1,2 euro op aan extra bbp in de daaropvolgende twee jaar, blijkt uit een honderdtal academische studies. Voor belastingverlagingen en transfers ligt die opbrengst 3 maal lager. Dat effect is waarschijnlijk nog groter aangezien de ramingen geen rekening houden met specifieke effecten van digitale en groene uitgaven. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) raamt dat elk miljoen dollar aan investeringen in duurzame elektriciteit acht nieuwe banen oplevert. Bij conventionele elektriciteit beperkt zich dat tot drie banen.

Initieel zal het groeiherstel de komende maanden afkomstig zijn van een stevige inhaalvraag door losgelaten consumenten. Bedrijven hebben tijd nodig om van de klappen te herstellen. Zodra de consument zijn lusten heeft botgevierd, moet de overheid de Europese economie op een langetermijngroeipad brengen. Een goed doordacht en perfect getimed NextGenerationEU-plan heeft alles in zijn mars om dat waar te maken. Vermijden we de fout van een te snelle verstrakking van het begrotingsbeleid, dan liggen de komende jaren positieve groeiverrassingen in het verschiet.